تاریخچه آجر
آجر از کجا آمده و به کجا میرود ؟ شاید تابه‌حال برای همه ما سؤال پیش‌آمده باشد! که این هنر از کجا و چگونه به تولید رسیده است؟
آجری که امروزه با قدمت زیادی که دارد همچنان در بازارهای تجاری مشاهده می‌شود و بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در ادامه به بررسی و آشنایی و تاریخچه آجر در جهان و ایران می‌پردازیم.
آجر چیست؟
در تعریف عامیانه آجر را جزئی از مصالح ساختمان‌سازی می‌دانیم که بسیار مقاوم است. اما این تعریف بسیار جای تغییر دارد. آن‌قدر که فکر می‌کنید شناخت و تعریف آجر ساده نیست تعاریف بسیار زیادی و اصطلاحات مختلفی را در بردارد.
اگر قصد آشنایی با اصطلاحات صحیح و تعریفی درست از آجر را دارید در ادامه با ما همراه باشید، ما به‌صورت مختصر به آن خواهیم پرداخت.
آجر گلی به‌صورت پخته شده است که در سایزها و ابعاد مختلفی تولید می‌شود در انواع بسیار زیادی در نام‌های گوناگونی وجود دارد.
انواع آجر
همان‌طور که گفته شد. انواع مختلفی دارد که با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شود.
که شامل موارد زیر می‌شود:
آب‌خوار، آبساب، اسفنجی، بهمنی، پا باریک، پیش‌بر، تخت، تراش، جوش، چُله، چهارگوش، چینی، ختایی، دمبی، دوقدی، زنجاب، سانتی، سبز زرد، سروته باریک، سفال، سه‌سانتی، سیمانی، فرش، فشاری، فلکه، قرمز، قزاقی، قفلی، قلمی، قناس، لب کاردی، خُفته و رُفته، کاشی، کلاغ‌پر، لعاب‌دار، آهکی، موزائیک، نره، نسوز، نظامی، نما، یال، مُهری، زرد، سه قدی، و…
احتمالاً شما هم از این حجم گوناگونی متعجب شده‌اید! اما در واقع افراد متخصص با تمامی آجرها سروکار دارند و این نام‌ها برایشان کاملا آشنا می باشد.
تاریخچه آجر
همان‌طور که گفته شد این هنر قدمتی بسیار زیادی دارد، این قدمت به 7000 سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد.
در عهد باستان کنار دجله و فرات رسوباتی چسبنده حاصل از طغیان گل‌ولای به جا می‌ماند. که با تابش نور خوشید آب موجود در آنها تبخیر و باعث ترک‌خوردگی رسوبات می‌شد.
با به‌وجودآمدن این ترک‌ها قطعه‌های بهم ریخته و نا منظم به وجود می آمد که برای ساخت و ساز دیوار های گلی مورد استفاده قرار می گرفت. و از آن پس به دلیل ماده سلیت فراوان در خاک برای تولید آجر به کار گرفته شد.
تولید آجر درگذشته
روند رشد و پیشرفت در تولید آجر به‌سرعت انجام می‌شد به این شکل که کاه و گل رس را با هم مخلوط می‌کردند. و در قالب‌های مستطیل شکل قرار می‌دادند تا در مقابل آفتاب کاملاً خشک شود.
حالا شاید این سؤال پیش بیاید چرا از کاه استفاده می‌کردند؟
در اولین تولیدات از کاه به عنوان اتصال دهنده استفاده می شد. و دلیل استفاده از کاه این بود که نگهدارنده رس باشد.
تجربه مردمان مصر، بابل و آشور در ساخت و تولید برای ما این‌گونه بود. که با پختن رس،محصول مقاوم‌تری تولید می‌شد.
نحوه تولید به همین شکل ادامه داشت. تا زمانی که کوره اختراع شد در 3500 سال قبل از میلاد اختراع کوره صورت گرفت و دیگر نیازی به نور خورشید نبود و در مناطقی با آب‌وهوای خنک نیز ساخته می‌شد.
گسترش آجر در اروپا
امپراطوری رومی‌ها ساخت آجر را بسیار مهم می‌دانستند و آن را تا قبل از سقوط گسترش داد.
بعد از سقوط می‌توان گفت این هنر از بین رفت و تنها در ایتالیا باقی ماند.
هنر ساخت این محصول کاربردی در قرن یازدهم میلادی به فرانسه و در قرن دوازدهم به شمال آلمان انتقال یافت. و دوره گوتیک با ساختمان‌هایی با نمای قرمز به وجود آمد.
تاریخچه آجر در ایران
در زبان فارسی کلمه آجر نام‌های متفاوتی اعم از: آغر، آجور، اُجر، اُجور، آگر، اُگور می‌باشد همچنین در پارسی باستان آگوروم و در سیستان کرک و در مهاباد خشتی سور، نام دارد.
کلمه آجر نامی بابلی است. فرمان‌های حکومتی و دولتی را بر روی خشت‌هایی می‌نوشتند که آجر نام داشت.
تاریخ دقیق قدمت آجر در ایران مشخص نیست اما طبق تحقیقات صورت‌گرفته در بقایای کوره‌های آجرپزی در سیلک شوش به هزاره چهارم پیش از میلاد می‌رسد.
در معماری ایران از آجر صرفاً برای دیواره‌ها استفاده نمی‌شد. بلکه برای کف ساختمان‌ها هم مورداستفاده قرار می‌گرفت.
در ایران کهن آجر به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین مصالح ساختمانی محسوب می‌شد.
امروزه استفاده از محصول برای بدنه خانه امکان‌پذیر نیست اما در نماهای خارجی و داخلی استفاده بسیار زیادی دارد. عمده این محبوبیت به این دلیل است که از نمای زیبا و خاص و استحکام خوبی برخوردار است
این هنر در ایران نقش بسیار ارزشمندی را به خود اختصاص داده است. می‌توان گفت همچنان برخی مکان‌ها که خاک به‌اندازه کافی وجود دارد اما سنگ به‌وفور پیدا نمی‌شود آجرپزی مشاهده می‌شود.
آجر در دورهای مختلف ایران
آجرنما در ایران باستان تاکنون به‌صورت دائم مورداستفاده قرار گرفته است، در زمان ساسانیان این هنر بسیار رواج پیدا کرد و گسترش یافت.
در دوره سلجوقیان یکی از اصلی‌ترین مصالح برای ساخت اسکلت بسیاری از بناهای مهم همانند: برج مقبره‌ها، بناهای شاهی، کاروان‌سراها، مساجد به کار گرفته می‌شد. این دوره عصر گسترش هنر معماری ایران بود که این هنر حتی تا آفریقا هم رسید.
چند نمونه از بناهای مهم که با استفاده از این هنر ساخته شدند:
• گنبد قاموس
• ساختمان برج بابل
• طاق کسری در کاخ تیسفون
• چغازنبیل
• برج مهمان‌دوست در دامغان
• گنبد سلطانیه
در زمان حال نیز استفاده از آجر در نماهای داخلی و خارجی ساختمان‌ها و … دیده می‌شود و پیشرفت بسیار چشمگیری را دارد که می‌توان گفت کاربردهای بسیاری بیشتر و مهم‌تر و زیباتری مشاهده می‌شود.
خوشبختانه اصالت هنری ایران در حال بازگشت است و فضاهای بسیار دل نشینی به وجود آمده اسد.
امروزه متین آجر به‌عنوان حافظ میراث نیاکان ایرانی در آجرپزی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که در ادامه می‌توانید ضمن مطالعه پروژه‌های ما، از مشاوره کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
